“Altına Ne Oldu?” sorunun cevabı
Geçtiğimiz yıllarda Merkez Bankası’nın rezervleri 128 milyar doları nereden bulacağı sorusuyla siyaset sahnesinden fırlamış ve toplumu finansal okuryazar yapmıştı. Rezerv nedir, ne işe yarar, nasıl artar, nasıl azalır? Bu konuda çok fazla tartışma oldu. Ardından bir süre normalleşme süreci gözlenirken, ardından ekonomideki görev ve model değişiklikleri, döviz kurları gibi gerçekler uzmanların gözünü rezervlere çevirdi. Hiç kimse kabul etmedi ama asla reddetmedi. Herkesin gözü önünde ama kapalı kapılar ardında olan yedeklerde durum nedir bakalım.
Kısa bir Merkez yapalım ve 101’i ayıralım, sonra devam edelim. Merkez Bankası bir ülkenin kasası, cüzdanı, inancı vs. değerli bir kurumudur. Rezervler cüzdanda olanlardır.
‘128 milyar dolar’ sorunu genel hatlarıyla; Türkiye halkının değerli bir göstergesi olan ve enflasyonda geçişkenliği yüksek olan doları dövizdeki sıkıntılı dönemlerde sakinleştirmek veya önlemek amacıyla küçük müdahalelerle arz-talep istikrarının sağlanmasıdır. .
Kısacası, insanlar dolar yükseliyor, alımlar artıyor diye saldırdığında buna talep diyoruz. Talep edilen malın fiyatı yükselir.
Ekonomistlerin hesaplarına göre arz daralmasın diye böyle dönemlerde halk tarafından dolar satışı yapılıyor. Satılan para bu, Merkez’in rezervleri, onu kim alıyor? İnsanlar. O ne yapıyor? Bankaya, mevduata. Banka ne yapıyor? Zorunlu yanıta karşı Merkeze yönlendirmeyle ilgili bir döngü. Bankaya gitmeyen yastığın altında bir de iş hayatı boyutu var, çok daha karışık.
Sonuç olarak, kaydileştirilen para Merkezden çıkar ve oburun cebine girer.
2021 yılının son döneminde dolar yükselmeye başlayınca Merkez Bankası olması gerektiği gibi halka açık bir şekilde piyasaya müdahalelerde bulundu. Ama sonra KKM mucizevi bir şekilde bir gecede isteği bitirdi. 2022 yılı boyunca halkımız konut almak yerine sermaye piyasalarına koştu, şirketlerimiz finanse edildi, yağmur yağdı ve yıl boyunca doların seyri hafif yükseldi. Bu nedir? Rezervlerde bir kez daha azalma oldu. Heh, bahsettiğimiz kısım bu. Buyrun.?
Yine @e507’nin harika verilerinden yola çıkarak Merkez Bankası rezervlerinin tarihi tabanında olduğu söyleniyor. Biz demiyoruz, veriler söylüyor.
Nasıl? O kısım biraz daha karışık ama kısaca düşünün diyorsanız: Maaşınız yetmedi ve avans aldınız. Mesela hesapta 10 bin TL var. Siz de onunla yaşıyorsunuz. Ama ay başında o hesaptan 10 bin gidecek. Aslında 10.000 eksisiniz. Bu durumda Merkez’in kasasında 49.253 milyon dolarlık altın ve 66.878 milyon dolarlık döviz bulunuyor. Ama hepsine sahip değil.
Asıl soruya geliyoruz: Bu para nereye gidiyor? E507 bunu yine 128 milyar doları ilk gerçekleştiren ekonomist Haluk Bürümcekçi’nin grafiğiyle paylaşıyor.
Burada da kolay mantık şu şekilde: Toplamı tam olarak aynı olması gereken bir işlemimiz var. (‘Neden aynı?’ kısmı sermaye girişi vs. diye karıştırmayalım.) 10 olması gereken bir toplam var diyelim. Ali’nin 3 lirasını Oya’ya verdiği problemden başlıyoruz. . Diyelim ki merkezin 5 lirası var, firmaların 5 lirası var. Merkez firmalara 2 lira verdi, 3 lira kaldı, firmaların 7 lirası vardı ama Türkiye’deki varlıkları hala 10 lira. Böyle sadeleştirince anlamak daha kolay oluyor.
Peki bu kaynak sonsuz mu? Transfer nereye kadar? Eğer öyle diyorsan. Bugün Bloomberg’den Kerim Karakaya’nın değerlendirmesi bu olsun.
Son dönemde döviz ve altın talebini karşılamak için TCBM’nin altın rezervlerinin azaldığına dikkat çeken Karakaya, altın rezervlerinin 7 haftada yüzde 9 azaldığını hesaplıyor. Vatandaşlar seçim öncesi çarşıya akın ederken, kaynaklar şubat ayında altın ithalatına ara verilmesinin ardından rezervleri altın talebini karşılamak için kullandıklarını belirtiyor. TL’deki değer kaybını azaltmak için altın işlemlerinde TL’nin kabul edildiğini sözlerine ekliyor.
Merkez Bankası, altın rezervlerinin son 4 ayın en düşük seviyesine gerilediğini belirtirken, 6 Şubat felaketlerinin ardından cari açığa yönelik önlem almak amacıyla altın alımlarının kısılması gerektiğini hatırlatıyor.
Dünya Altın Kurulu verilerine göre Türkiye, geçen yıl merkez bankaları arasında en çok altın alan ülke oldu.
Uzmanlar yukarıdaki grafikleri döviz rezervleri hakkında yorum yapmadan bırakmıyor.
Durumu özetleyen uzmanların yanı sıra,
Bugün açıklanan haftalık verileri siyasetçiler de yorumluyor.
?
?
?
Negatif Merkez Bankası rezervlerini nasıl yorumluyorsunuz?
Seçime kadar dolar talebini karşılayarak,
Döviz kurunda istikrarlı bir seyir sürdürmek mümkün mü?
Yorumlarda buluşalım.
